APEC Primer

[Read in English / Basahin sa Filipino]

ISTORYA

Ano an Asia-Pacific Economic Cooperation asin nata ini inorganisar?

Inorganisar an Asia-Pacific Economic Cooperation, o APEC, kaidtóng 1989. Nagpuón ini bilang mga nághuhururón-húron na grupo sa minesteryal na level na may 12 miyembrong kompuwésto kan Australia, Brunei Darussalam, Indonesia, Japan, South Korea, Malaysia, New Zealand, Pilipinas, Singapore, Thailand, Canada, buda United States. Pinûnan an APEC bilang taunan na pagtirípon kan mga ministrong panluwás/pandayuhan asín pangkomersiyo tanganing mamantinir an momentum kan pagbukás kan merkado asín kooperasyong pang-ekonomiya na importante tanganing mákamtan an kauswagán asin kasaganahan sa Asya- Pasipiko.

Panginot na rason asin katuyohán sa pag-organisar kan APEC an kamâwotan magkaigwa nin forum na mataóng-dalan sa lalo pang pagraháy kan ekonomiya kan mga miyembro kainí. Nangangahulugán ini kan pagpasilidad sa pag-uswág pang-ekonomiya, promosyon kan kooperasyon sa lambáng miyembro, liberalisasyon kan komersiyo, asin pagkaigwá nin mga oportunidad na makapamuhunan sa komunidad kan Asya-Pasipiko.

Litrato 1: An mga APEC Member Economy na kinulorán base sa taon kan saindang pag-entra.

Pigkuhaan: APEC at a Glance, 2012.

MGA MIYEMBRO

Sirisay an mga miyembo kan APEC?

Sa ngunyán, igwa nin 21 miyembro an APEC na may iba-ibang kakayahang pang-ekonomiya. Kairiba digdi an mauswág asín nag-uuswág pa sanáng mga nasyon. An beynte unong (21) miyembro iyo an Australia, Brunei Darussalam, Indonesia, Japan, South Korea, Malaysia, New Zealand, Pilipinas, Singapore, Thailand, Canada, United States, Chinese Taipei, People’s Republic of China, Hongkong, Mexico, Papua New Guinea, Chile, Peru, Russia, asin Viet Nam.

Pirmi, pig-aapód na “member economies” an mga kaentrang nasyon kan APEC. Piggagamit an terminong “member economies” nin huli ta panginot na pigtutukár kan APEC an mga isyung pangkomersiyo asín pang-ekonomiya. Pigkokonsiderar na nakikipagrelasyon an lambáng miyembro kan APEC bilang mga ekonomikong entidád.

Enot na pighayág an pagbuo kan APEC sa diskurso kan Prime Minister kan Australia na si Bob Hawke sa Seoul, Korea kaidtóng Enero 1989. Sa taon man na ini, ginibo an pinakainot na pagtiripon kan APEC sa Canberra. An mga miyembro kan ASEAN, South Korea asin Japan kan Sirangang Asya, Australia asín New Zealand kan Timog-Sulnupang Pasipiko, asin United States buda Canada kan Norteng Amerika an nagsirbíng mga miyembrong nagpundar kan organisasyon. Saibóng kan pagiging soberanong estado kan mga nasyon na ini, pigmâwot nindang maging internasyonal an pag-uswág kan saindang mga ekonomiya. Siring man, nakipagkomersiyo nin darakuláng proporsiyon an gabós na mga miyembrong ekonomiya na ini sa iba pang mga ekonomiya sa Asia Pacific. An gabos na mga elementong ini – an pagiging soberanya, pag-uswag ekonomiko, asin pakikipagkomersiyo sa mga ekonomiya kan Asya-Pasipiko – an nagsirbing enot na basehan kan pagiging miyembro kan APEC.¹ Nagkapiráng panahon sana an nakaagi kan masunod kan iba pang mga miyembro kan APEC an mga rekisito sa pagiging miyembro.

Alagad, nagbutwá man an mga komplikasyon mánungod sa mga rekisito sa pagmimiyembro. Iní an naging sitwasyon kan saradít na islang ekonomiya sa Timog-Sulnupang Pasipiko na pigkokonsiderar na makusog an internasyonal na oryentasyon sa saindang estrukturang pang-ekonomiya asín nakikipagkomersiyo nin darakulan sa ibang ekonomiya sa Asya-Pasipiko. Naging uláng an kasaditán asín an kakayahang politikal buda administratibo kan mga estadong ini kan Timog-Sulnupang Pasipiko na maging miyembro kan APEC, apuwera sa Papua New Guinea. Sarô pang isyu iyo an mánungod sa pagiging miyembro kan Russia nin huli sa ginibo kainíng pundamental na repormang pang-ekonomiya asín sa mga panluwás kainíng relasyong pang-ekonomiya na sobrang nakatutok sa Europe.²

Nin huli sa mga isyung ini, nagluwás an APEC nin sampulong taon na moratoryo sa pagpapamiyembro kaidtong 1997. Sa pagtatapos kan 2007, pinalaba an moratoryo hanggang 2010.

Sirisay an mga tagaobserbar?

An tulóng opisyal na tagaobserbar kan Asia-Pacific Economic Cooperation (APEC) iyo an Association of Southeast Asian Nation (ASEAN) Secretariat, an Pacific Economic Cooperation Council (PECC), asin an Sekretaryat kan Pacific Islands Forum. Pigtatâwan an mga tagaobserbar na ini nin pribilehiyo na magpartisipar sa mga pagtiripon kan APEC asin magkaigwá nin mga dokumento budá maski anong impormasyon na may kinaaraman sa APEC. Itataó kan mga tagaobserbar na iní an saindang pakikipágtabangán, pagiging eksperto, asin dunong tanganing matabangan an APEC sa pagkamít kan mga katuyohán asin pag-implementar kan mga inisyatiba kainí. Pigmamâwot kan gabós na grupong iní an kooperasyon asin ekonomikong pag-uswág sa rehiyon. An mga deskripsiyon sa ibabâ nagpapahayag kan mga detalye kan mga katuyohán asin kamâwotan kan lambáng grupo.

Susog sa ipinahayag sa ASEAN Declaration sa Bangkok kaidtóng Agosto 8, 1967, mâwot kan ASEAN na mapalakóp an rehiyonal na kooperasyon asin mapakaskás an pag-uswág pang-ekonomiya, pangsosyedad asin pangkultura sa Timog-Sirangan kan Asya sa paagi kan biriyóng paghinguwa, sa espiritu kan pagkakapantay-pantay asin págtarabangán. Sa siring na paagi, lalong mapapakusog an pagkásararó sa rehiyon na nagtatabang sa katoninongan, kauswagán asin prosperidad sa lugar. Mâwot man kan ASEAN na mapalakóp an rehiyonal na katoninongan asin kusog sa rehiyon sa paagi kan pakikipag-ugnayan sa ibang nasyon susog sa ley asin pagsunód man sa mga prinsipyo kan United Nations Charter.³

Bakong siring kan ASEAN, kompuwesto an Pacific Economic Cooperation Council (PECC) nin mga indibidwal sa haralangkáw na posisyon hali sa sektor kan negosyo asin industriya, gobyerno, akademya, asin iba pang intelektuwal na grupo – na nagkekrear nin saróng kasunduang pantulóng partido. Bilang mga pribadong entidad, nakikipartisipar an mga grupong ini tanganing libreng madiskutér an mga napapanahon asin praktikal na isyung pampolisiya sa Asya-Pasipiko. Nagsisirbi an PECC bilang rehiyonal na forum para sa kooperasyon asin koordinasyon na pampolisiya na matabang sa pagsulong kan kauswagán na pang-ekonomiya sa Asya-Pasipiko. Pigdidiskutér kan forum an mga isyu mánungod sa pagpapalangkáw kan pagtalubong pang-ekonomiya, pansosyodad, pansensiya, panteknolohiya, asin pangkapalibutan sa bilog na rehiyon. Mâwot man na mákamtan an pag-uswág na ini sa pagnenegosyo, pagsososyo, pagdádamayán asin iba pang klase nin pakikipag-ugnayan, pagkapantay-pantay, paggalang, buda totoong pakikipágtabangan, asin sa katapusan, an pagpapakusóg kan pundasyon para sa mauswág asin matunínong na Asya-Pasipiko.

An Pacific Islands Forum an nangingínot na rehiyonal asin intergobyernong forum sa Timog Pasipiko na igwa nin 16 na independiyenteng mga estado. Siring kan ASEAN buda PECC, mâwot man kaini na pabagsikón an pag-uswág kan ekonomiya, pakarhayón an politikal na pamamahala buda seguridad, asin pakusogón pa an kooperasyon asin integrasyon sa rehiyon. Pigsisimbag man kaini an mga isyu mánungod sa rehiyonal na pagnenegosyo, pag-uswag kan ekonomiya, pagpasunod kan mga ley pangkapalibotán asin panrehiyon, kooperasyon asin seguridad sa Timog Pasipiko.⁴

MGA PANGINOT NA KAMAWOTAN

Ano an mga gustóng mákamtan kan APEC?

Panginot na kamâwotan kan APEC an magtaó nin paagi tanganing magkaigwá asin magpadanay nin sustenableng prosperidad asin kauswagán pang-ekonomiya sa rehiyon. Pig-utób an bisyon na ini bilang Bogor Goals of 1994 na nagsusulong kan libre asin bukás na pagnenegosyo asin pamumuhunan sa Asia-Pacific. Katuyohán kan APEC na makamtan an kamâwotan na ini pag-abot kan 2010 para sa industriyalisadong ekonomiya sa 2020 para sa mga papauswág na ekonomiya.

Siring man, tanganing makamtan an Bogor Goals, nagbilog an mga miyembro kan APEC nin sarong pagharongón na pigmidbíd bilang “Three Pillars (Tulóng Harigi)” sa Osaka, Japan kaidtong 1995. Nagsisirbí an tulóng hariging ini bilang giya sa pagkamít kan kabiyuán na kamâwotan na libreng pagnenegosyo asin pamumuhunan. An tulóng harigi iyo an minasunod:

LIBERALISASYON KAN PAGNENEGOSYO ASIN PAMUMUHUNAN

Katuyohán kan harigi kan liberalisasyon kan pagnenegosyo asin pamumuhunan na diít-díit na mabawasan hanggang sa biyó nang mahalì an mga taripa asin bakóng taripang uláng sa komersiyo asin pamumuhunan. Saróng polisiyang pang-ekonomiya an proteksiyonismo na kun sain pigpoprotektaran kan gobyerno an mga lokál na industriya kaini kontra sa mga dayuhan na kompetisyon. Pirmi iníng piggigibo sa paagi kan mga taripa, subsidiya, quota sa import, asin iba pa. Resulta kainí, naglalangkáw an presyo kan mga produkto asin serbisyo. Kabalíktadán kaini, pigbubuksan kan liberalisasyon kan komersiyo asin pamumuhunan an mga merkado kaya nagrarambóng an negosyo asin pamumuhunan sa mga nasyon. Sa pagbawas asin paghalì kan mga taripa buda uláng sa negosyo, dai na máhàdit an mga estado sa inflation o paglangkáw kan presyo kan mga barakalon. Sa siring na paagi, madalíng máhiling asin mákamtan an kauswagán pang-ekonomiya para sa mga miyembro kan APEC.

An Regional Economic Integration Agenda kan APEC, saro man na paagi tanganing maging mas epektibo an tulóng hariging kaugnay kan Bogor Goals. Naggigibo an Regional Economic Integration nin mga lakdáw tanganing mapadalî an mga kasunduang pangnegosyo na bilateral asin rehiyonal. Pig-eeksamin man digdi an mga posibleng lugar sa rehiyon para sa libreng komersiyo.

PASILITASYON KAN PAGNENEGOSYO

Katuyohán kan hariging ini na mabawasan an gasto sa mga transaksiyong pangnegosyo asin pangkomersiyo. Pagka sadít an gasto sa produksiyon, nadadagdagan an komersiyo asin pamumuhunan, asin mga oportunidad para magnegosyo nin huli ta nagiging barato an mga produkto asin serbisyo. Puwede iníng magresulta sa mas dakúl na trabaho na nag-aambag sa kabiyuán na kauswagán kan nasyon.

Katuyohán man kan hariging ini na gumibo nin makaskás na mga paagi tanganing magkaakses sa mga impormasyong pangkomersiyo. Pig-aalinyar kaini an mga polisiya asin estratehiya na parehong pasiring sa makaskás na pag-abót kan mauswág na ekonomiya, asin kan saróng rehiyong bukás asin libre an komersiyo.

KOOPERASYONG EKONOMIKO ASIN TEKNIKAL

Sa paagi kan hariging ini, mátao an APEC nin training asin kooperasyon gamit an mga aktibidad asin proyektong magpapatibay sa kakayahang pang-ekonomiya asin panteknolohiya kan mga miyembro kaini. Priyoridad kan ECOTECH (Economic and Technical Cooperation) an integrasyon kan mga ekonomiya sa rehiyon na minásimbág sa kauswagán na pángkagabsán, pígpapakarháy asin pigpoprotéktaran an dekalidad na pagkabuhay kan mga tawo sa paagi kan sustenableng pag-uswág, repormang pang-estruktura asin seguridad pantawo.⁵

PAG-AKSIYON KAN APEC

Pâno Pigsasakatuparan kan APEC an mga kamâwotan asin bisyon kaini?

Tanganing mákamtan an APEC Bogor Goals na libre asin bukás na komersiyo asin pamumuhunan sa Asia-Pacific, naggibo an mga miyembro kan APEC nin sarong estratehikong roadmap o plano kaidtóng APEC Economic Leaders’ Meeting sa Osaka, Japan kan 1995. Midbíd an roadmap na ini bilang Osaka Action Agenda.

Nagtataó an Osaka Action Agenda nin saróng paharongón tanganing mákamtan an Bogor Goals sa paagi kan liberalisasyon kan pagkokomersiyo asin pamumuhunan, pasilitasyón kan pagnenegosyo asin mga aktibidad pansektor, na nakapairarom sa mga diyalogong pampolisiya pati na kooperasyong pang-ekonomiya asin panteknolohiya. Pigmimidbíd kan Osaka Action Agenda an Pangkagabsang mga Prinsipyo sa operasyon kan liberalisasyon asin pasilitasyon kan APEC. Ini an minasunod:

Pagiging komprehensibo sa pagsimbág sa gabós na kaulangan para sa libre asin bukás na pagkomersiyo.

Konsistent sa mga prinsipyong pigbubusol kan WTO.

Maikukumpara sa iba an komersiyo buda liberalisasyon asin pasilitasyon, na nagkokonsiderar sa kagabsáng level kan kada miyembrong ekonomiya kan APEC.

Daíng diskriminasyon sa pagbawas kan mga uláng sa komersiyo na pigpapautób para sa gabós na ekonomiyang APEC asin bakong APEC.

Pagiging transparent sa mga ley, regulasyon, asin administratibong paagi kan gabós na miyembro kan APEC.

Pagpundo o dai paggibo nin mga paagi na puwedeng magpalangkáw kan proteksiyonismo.

Sarabáy na pagpuón, padagos na proseso asin magkakaibang talaorasan sa proseso kan liberalisasyon, pasilitasyon, asin kooperasyon pasiring sa pagkamit kan Bogor Goals.

Madaling nakikibagay sa sitwasyon, sa pagpapasunod kan mga proseso kan liberalisasyon asin pasilitasyon

Aktibong pigbubusol an ekonomiko asin teknikal na kooperasyon.

Pigrereport kan mga miyembro kan APEC an saindang progreso sa pagkamít kan Bogor Goals sa paagi kan Invidual Action Plans (IAPs) asin Collective Action Plans (CAPs). Regular na pigsusumiter an mga report na ini sa Sekretaryat kan APEC.

INDIVIDUAL ACTION PLANS

An Individual Action Plan (IAP) iyó an primerong mekanismo sa pagpautób kan adyendang liberalisasyon asin pasilitasyon kan komersiyo buda pamumuhunan. Sa simpleng tatarámon, an IAP iyo an rekord kan mga ginibong aksiyon sa pagkamit kan kamâwotan para sa libre asin bukás na komersiyo buda pamumuhunan. Pigbubusol kan IAP an sabuót na pag-report kan mga miyembro kan APEC sa saindang indibidwal na progreso sa pag-utób kan pangakong liberalisasyon sa pamumuhunan. Nakabase an pagreport kan IAP sa minasunod na bagay:

Taripa	Intelektuwal na pagsadiri	Madaling paghirô-hirò kan mga negosyante
Mga ley kontra sa libreng komersiyo apuwera sa taripa	Polisiya kan kompetisyon	Mga opisyal na website na nagtitipon kan mga impormasyon mánungod sa mga ekonomiya
Mga serbisyo	Pamamakál kan gobyerno	Pagiging transparent
Pamumuhunan	Deregulasyon/pag-aram kan mga regulasyon	Rehiyonal na Kontratang Pangkomersiyo/Mga Kontrata kan Libreng Pagkokomersiyo (RTAs/FTAs)
Mga pamantayan asin pagkumporme sa mga pamantayan na ini	Mga obligasyon kan WTO (kairiba an mga reglamento mánungod sa pinûnan)
Mga paagi kan adwana	Pag-aayos sa mga dai pagkasinabútan

MGA BENEPISYO

Ano-ano an benepisyo kan pagiging miyembro kan APEC?

Bilang saróng multilateral na forum, pigtatâwan kan APEC an 21 miyembro kainí, kaiba an komunidad kan mga negosyante asin iba pang grupo, nin pagkakataon na tukarón an mga isyung nakakaapektar sa Asia-Pacific. Pigtatâwan kaini an lambáng miyembro nin saróng arena na magbaralyúhan nin ideya, opinyon, paninimbágan asin plano para sa pagtalubò kan rehiyon sa maabot na panahon.

Dakulang benepisyo an nákukua kan mga nag-uuswág buda mauswág na ekonomiya hali sa APEC. Pigtatâwan kan APEC an mga nag-uuswag na ekonomiya nin dagdag na impormasyon asin giya sa aspekto kan pagpapakarhay kan mga prosidemiyento, pagharongón kan mga paagi, asin iba pang mga sistemang may kinaaraman sa mga kontemporaneong isyu. Kaiba sa mga isyung iní an pagiging transparent, pamamahala, reporma sa pinansiyal na sektor, asin mga paagi sa adwana. Nin huli sa iba-ibang APEC forum puon sa mga pagtiripon kan working group, mga seminar hanggang sa pagtiripon kan mga lider, natatâwan nin pagkakataon an lambáng representante kan mga nasyon na makáukód nin mga bâgong kakayahan pati na kan mga pinakamarháy na gawi kan ibang mga ekonomiya. Parehong may oportunidad an mga nag-uuswág buda mauswág na ekonomiya na itakda an adyenda kan APEC. Pigpapakusóg kan APEC an indibidwal asin kolektibong kakayahan kan miyembro bilang mga kabali para sa pag-analisar pang-ekonomiya. Nagkakaigwa man ini nin saróng epektibong forum na nagkokonsulta buda nagtataó sa mga partisipante nin pagkakataon na isulong an saindang nagkákasararóng interes tanganing maisulong an mga interes na ini sa mas darakuláng multilateral na forum.

Pangúltimo, nakakákua man an mga negosyo nin ganansiya asin pakinabang sa pakikiparte ninda sa APEC. Kairiba sa mga benepisyong ini an mahiwas na pag-ina sa mga uláng buda balakid sa komersiyo.

MGA TAGUMPAY

Ano-ano na an napagtagumpayan kan APEC sa ngunyán?

Puón kan naestablisar an APEC, nahiling na an mga tagumpay kaini asin naging buháy na buháy an ekonomiya sa Asia-Pacific. Kaidtóng 2012, 40 porsiyento kan kabilugan na populasyon kan mundo (2.8 bilyong katawo) an miyembro kan APEC.⁶ Kun págbiriyuón an mga ekonomiyang iní, 47 porsiyento ini kan internasyonal na komersiyo (USD 21 trilyon) asin 57 porsiyentong GDP (USD 41 trilyon).⁷ Pigpatunayan kan mga numerong iní ang dinamismo kan APEC.

Pigura 2: APEC sa GLOBAL na Ekonomiya, 2012

Pigkuhaan: APEC in Charts 2013

Para sa liberalisasyon kan komersiyo asin pamumuhunan, nákamtán na kan APEC sa ngunyan an minasunod:

Kan inorganisar an APEC kaidtong 1989, 16.9 porsiyento an uláng sa komersiyo sa rehiyon. Pag-abót kan 2010, dakuláon an ibinabâ kan mga uláng na ini, na uminabót na sana sa 5.8 porsiyento.⁸

An kabiyuang intra-APEC na komersiyo kan mga produkto, duminakula hali sa $1.7 trilyon kaidtóng 1989 sagkod $9.9 trilyon kaidtong 2012. Sa ibóng kaini, naglangkaw man an kabiyuáng komersiyo kan APEC sa goods and services hali sa $3.1 trilyon kaidtóng 1989 sagkod $16.8 trilyon kaidtóng 2010.

Sa kagabsán, uminabót na sa 140 an pirmadong mga kontrata para sa libreng pagnenegosyo kan mga miyembro kan APEC. Sa kabiyuan kan mga napirmahan na kasunduan mánungod sa libreng pagnenegosyo, 134 an pigpapasunod mantáng 49 an pinirmahan kairiba kan sarô pang miyembro kan APEC.⁹

An Regional Economic integration Agenda, na saróng programang máabot ning halawig na taon asin nakatuón sa pagkamít kan Bogor Goals kan liberalisasyon kan pagnenegosyo asin pamumuhunan, pig-aadalan ngunyán an posibilidad na pagkakaigwa nin Free Trade Area of the Asia-Pacific. Nakabilog ini nin 15 modelong paagi para sa mga kasunduan sa libreng komersiyo asin para sa rehiyonal na pagkokomersiyo.¹⁰ Námidbid man an APEC sa pagiging aktibong tagasulong kan mga multilateral na negosasyong pangkomersiyo sa World Trade Organizations sa laóg kan nakaaging 20 taon.

PASILITASYON KAN NEGOSYO

Pinalakóp kan APEC an pasilitasyon kan komersiyo kasabay sa globalisasyon kan ekonomiya kan mundo. Katuyohán kan Trade Facilitation Action Plan (TFAP) kan APEC na padanayon na simple, madaling sundón, asin transparent an mga paaging pangkomersiyo sa mga ekonomiya. Nin huli kainí, pigpautób an paghalì kan red tape sa mga import buda eksport tanganing maging episyente asin matipid an paghatúd kan mga paninda. Puón 2002 sagkód 2006 napagtagumpayan kan APEC an saróng lakdáw na mainaan nin 5 porsiyento an gasto kan transaksiyon kan mga negosyo sa rehiyon. Puón 2007 sagkód 2010 nabawasan giraray kan TFAP nin 5 porsiyento an gasto. Nakatipid ini nin kabiyuán na USD 58.7 bilyon.¹¹

Nagkápiráng inisyatiba an pigpasunod na nakatabang sa págpapagián kan komersiyo. Kairiba digdi an minasunod:

Pígpamidbíd kan mga miyembro an elektronikong pagproseso kan dokumento.

Sa paggamit kan Single Window Strategic Plan kan 2007 pigtugutan an mga importer asin eksporter na isumiter sa gobyerno – sa sarong transaksiyon sana an mga kaipuhan na impormasyon – imbis na sa dakulon na ahensiya.

Madaling máhilíng an mga impormasyon mánungód sa taripa asin Rules of Origin Information kan mga miyembro kan APEC sa saindang webpage on Tariffs and ROOs (“Web TR”). Piglunsár ini kaidtong Nobyembre 2010.

Pígmamaigutan kan APEC na lalo pang mápakarháy an kamugtakan kan pamumuhunan kan lambáng miyembro. Pigbubusol iní sa paagi kan Investment Facilitation Action Plan kan 2008.

Piggigiya kan APEC Privacy Framework an mga miyembro kainí asin an saindang negosyo sa pagpasunod kan mga polisiya asin mga paagi para sa proteksiyon kan mga impormasyon,

Sa paagi kan APEC business Travel Card (ABTC), naging pasil an pagbiyahe sa pagtugot sa mga nagbibiyahe para sana talaga sa negosyo na magkaigwá nin pre-approved visa clearance asin express lane transit sa mga airport kan mga kaentrang ekonomiya.

Sosolusyunan an mga uláng sa komersiyong behind-the-border sa paagi kan Structural Agenda kan APEC. Ipopokus ini sa mga domestikong polisiya asin institusyon na negatibong nakákaapekto sa mga merkado siring man sa kakayahan kan mga negosyong magkaigwá nin mga pagkúkumparahán tanganing mas episyenteng makapagnegosyo.

ECONOMIC AND TECHNICAL COOPERATION (ECOTECH)

May kabiyûan na 1600 proyektong pigdisenyo tanganing madagdagan an kapasidad kan mga ekonomiya na pinûnan kaidtong 1993. Taon-taon, mga 100 sagkód 150 proyekto an pigpopondohan kan APEC. Sa katunayan, kaidtong 2011 sagkod 2012, uminabót sa 73 proyekto an pigpatupad, 32 digdi an nakapokus sa pagsiguro kan de-kalidad na buhay huli sa pangharaluyan/sustenableng kauswagan, 9 na proyekto an para sa kagabsang kauswagan, 21 sa seguridad pantawo, 2 sa repormang pang-estruktura, asin 9 sa integrasyong pang-ekonomiya sa rehiyon o regional economic integration.¹²

Repormang Pang-estruktura: 3%

Integrasyong Pang-ekonomiya sa Rehiyon: 12%

Pagsimbág sa Sosyal na Dimensiyon kan Globalisasyon (Kagabsang Kauswagán) 20%

Pagsiguro sa de-kalidad na buhay huli sa sustenableng kauswagán, 37%

Seguridad Pantawo: 28%

Saro sa mga pigmimidbíd na kontribusyon kan ECOTECH iyó an pag-ina kan dibisyong teknolohiya (digital divide) sa pagultán kan industriyalisado asin nag-uuswág na nasyon. Kaidtong 2000, pangaturugan kan APEC an saróng rehiyon na may akses sa internet an gabos, kaya pigplano kainíng triplehón an gamit kan internet sa rehiyon. Nákamtán an pangaturugan na ini asin minidbíd iní kan 2008 APEC Ministerial Meeting on the Telecommunications and Information Industry. Sa presente, nagtakdâ an APEC nin sarô pang ambisyon na makataó nin pangkagabsan na akses sa broadband an bilog na rehiyon pag-abot kan 2015, dawà pigturing na ining ambisyon kan mga Telecommunications Minister sa Okinawa, Japan kan 2010.

An sarô pang proyektong pig-aasahan na makakatabang sa pagpápasadít kan digital divide iyo an pagtugdók nin saróng network kan 46 na APEC Digital Opportunity Centers (ADOC) na presenteng igwa sa 10 miyembro. Nag-aakto an mga sentro na iní bilang lokal na information communication technology (ICT) resource center na nagtataó sa mga mamámanwaan asin negosyo sa rehiyon nin akses sa ICT, edukasyon, asin mga training.

IBA PANG MGA TAGUMPAY

Pigtatâwan nin atensiyon kan APEC bakô sana an mga isyu mánungod sa pasilitasyon kan libreng komersiyo asin pamumuhunan, alagad pati man an iba pang napapanahon na priyoridad kan rehiyon. Kairiba na digdi an pagkontra sa terorismo (Shanghai Statement kaidtóng 2001 asin Counter-Terrorism Task Force), seguridad pantawo (Health Working Group), paghanda sa mga oras kan emerhensiya (Emergency Preparedness Working Group), pagbabâgo kan klima, seguridad pang-enerhiya asin kauswagán na pangkalinigan (Sydney Declaration kan 2007 asin an APEC List of Environmental Goods kan 2012), asin pangúltimó, pangkinâban na krisis pinansiyal (Vladivostok Statement kaidtong 2012).

MGA OPERASYON

Pâno nag-ooperar an APEC?

Nag-ooperar an APEC bilang saróng kooperatiba, multilateral na forum pang-ekonomiya asin pangkomersiyo. Ini an solamenteng pígmimidbíd na internasyonal na inter-gobyernong paggugrupo (international intergovernmental grouping) sa kinâban na naninindugan para sa pag-inà kan mga uláng sa komersiyo asin pamumuhunan na dai kaipuhan lumaóg sa mga legal na kasunduan an mga miyembro kaini. Boluntaryo an partisipasyon sa APEC asin daing paninimbagan an mga desisiyon digdi.¹³ Pigsusulong kan APEC an diyalogo asin desisyon base sa nápagkasararuán kan gabos. Sa siring, napapadanay an pagkakapantáy-pantáy kan mga miyembro kaini. Nágkakaigwá ini nin mga aktibidad base sa bukás na diyalogo asin respeto sa pananaw kan gabos na mga partesipante.¹⁴

Sisay an nagtatakda kan adyenda asin plano kan APEC?

Piggigiya kan mga Economic Leader asin Minister na naghihirilíngan sa kahalabáan kan taon, an mga aktibidad kan mga miyembrong nasyon sa APEC, tanganing madeterminar an puturo kan kooperasyon na pangkomersiyo asin pamumuhunan sa Asia-Pacific. Sa APEC Economic Leaders’ Meeting na piggigibo sa katapusan kan kada taon, pigpapaluwas an sarong deklarasyon na pigsasarô-sarô an mga priyoridad kan APEC para sa masunod na taon. An mga minister na nagrerepresentar sa iba-ibang portfolio, mga Senior Official asin mga miyembro kan manlaín-láin na APEC forum, naghihirilíngan sa kahalabáan kan taon tanganing maglunsar nin mga bâgong inisyatiba, sundan an progreso kan nag-eeksister na programa asin magpatupad nin mga direktiba hali sa lider-ekonomiko. Pigsusulong kan APEC an pakikiarám kan mga nasyon na nag-uuswág asin mauswág, sadít asin dakúla sa bilog na proseso kan pagdedesisyon kaini.

SAKOP KAN TRABAHO

Ano an sakop kan mga trabaho kan APEC?

Piggigibo ngunyan kan APEC an tulóng darakuláng trabaho tanganing mákamtan an Bogor Goals kaini: an pagkakaigwa nin libre asin bukas na komersiyo asin pamumuhunan sa Asia-Pacific pag-abót kan 2010 para sa mga industriyalisadong ekonomiya asin 2020 para sa mga nag-uuswág na nasyon.

Ini an Tulóng Harigi kan APEC:

Liberalisasyon kan Komersiyo asin Pamumuhunan

Pasilitasyon kan Negosyo

Economic and Technical Cooperation (ECOTECH)

Pigmimidbíd an APEC bilang sarô sa mga pinakainot na internasyonal na institusyon na maigot na pigbubugkos an kooperasyong pang-ekonomiya asin teknolohiya sa liberalisasyon kan komersiyo asin pamumuhunan.¹⁵ Nakagibo na ini nin mga kumperensiya asin mga training para sa napapanahon asin importanteng mga usipon siring kan pamamahalang pangkorporasyon, pamamahalang pampinansiya, polisiyang pangkompetisyon, komersiyong elektroniko, repormang pang-edukasyon, asin episyenteng produksiyon kan enerhiya, asin iba pa.

DIREKSIYONG PAMPOLISIYA

Sisay an nagtatakda kan Direksiyong pampolisiya kan APEC?

Halì sa 21 APEC Economic Leader an direksiyong pampolisiya kan APEC. An mga rekomendasyong pang-estratehiya kan mga APEC Minister asin APEC Business Advisory Council, pigkokonsiderar kan APEC Economic Leaders na parte kan prosesong ini.

An minasunod na pagtiripon piggigibo taon-taon tanganing mabilog an direksiyong pampolisiya kan APEC:

APEC ECONOMIC LEADERS’ MEETING An APEC Economic Leaders’ Meeting piggigibo sa kada taon sa nasyon na tagapagselebrar o host economy. Píg-aatendirán iní kan mga pamayó kan mga miyembrong nasyon apuwera sa Republic of China (pigrerepresentar kan sarong opisyal sa ministeryal na level, sa irarom kan pangaran na Chinese Taipei. Ginibo an 2013 APEC Economic Leaders’ Meeting kaidtong Oktubre 5-7, 2013 sa Bali, Indonesia. An Pilipinas an magiging tagapagselebrar asin tagapamayo kan APEC 2015.

An mga deklarasyon halì sa Leaders’ Meeting an naggigibo kan adyendang pampolisiya kan APEC.

APEC MINISTERIAL MEETING: Piggigibo an taunan na APEC Ministerial Meeting kan mga ministro kan ugnayang panluwas asin ekonomiko/komersiyo sarô o duwáng aldaw bago an APEC Economic Leaders’ Meeting. Kairiba sa mga katuyohán kan pagtiripon na ministeryal an assessment sa mga naging aktibidad kan APEC para sa taon asin pagtaó nin mga rekomendasyon na maikokonsiderar kan mga APEC Economic Leader.

SECTORAL MINISTERIAL MEETINGS Regular na piggigibo an mga Sectoral Ministerial Meeting tanganing pag-ururúnan an mga isyung mánungod sa edukasyon, enerhiya, kapalibutan asin sustentableng kauswagan, pinansiya, pagpapauswag kan yamang-tawo, kooperasyong pangsiyensiya asin teknolohiya sa rehiyon, sadít asin katamtamang negosyo, industriya kan telekomunikasyon asin impormasyon, turismo, komersiyo, transportasyon asin mga aktibidades pangkababaihan. Siring kan mga pagtiripon kan APEC Ministerial, pigpapasár sa mga APEC Economic Leader para sa saindang konsiderasyon an mga naging bunga asin rekomendasyon hali sa mga sektoral na pagtiripon.

APEC BUSINESS ADVISORY COUNCIL Namuknâ kaidtong 1995, an APEC Business Advisory Council (ABAC) saróng entidad hali sa pribadong sektor na nagtataó nin mga rekomendasyon sa mga opisyal kan APEC sa paagi kan saindang taunan na diyalogo asin nagpapayo sa mga opisyal kan APEC mánungod sa mga priyoridad asin mga importanteng bagay para sa sektor kan negosyo. Nagtitiripon an ABAC ning apát na beses sa saróng taon. Nágpapadará man ini nin mga representante sa APEC Senior Officials’ Meeting, Annual Ministerial Meeting asin Sectoral Ministerial Meetings. Igwa an APEC nin tigturulong senior business leader kada miyembrong nasyon.

Sisay an tagapagselebrar kan taunan na APEC Leaders’ Meeting?

Kada taon, sarô sa 21 miyembro kan APEC an nagsisirbing tagapagselebrar kan mga pagtiripon kan organisasyon asin nagsisirbing tagápamayó kainí. Bilang tagapagselebrar, an miyembro an siyang responsable sa pamamayó sa taunan na Economic Leaders’ Meeting, piling Ministerial Meetings, Senior Officials Meetings, asin kan APEC Business Advisory Council asin APEC Study Centers Consortium.

Nagtatampok an APEC nin taunan na siklo nin pamamayó, magsisirbing tagapamayo kan APEC an miyembro sa laog nin saro pang taon. Matatapos an siklong ini sa pagtiripon para sa ministeryal asin Leaders’ Meeting (APEC Summit).

Kritikal an papel na piggagámpanan kan Tagapamayó kan APEC sa pag-impluwensiya kan direksiyon kan pag-uswág kan APEC mánungod sa laóg kan kooperasyon asin natúra kan proseso. Dagdag pa, pigsisiguro kan pasuró -saralidang pamayó na an mahiwas na sakop kan adyenda panalmingan kan magkakaibáng interés kan mga miyembro kaini.

Sain pigkukuá kan APEC an pondo para sa iba-ibang aktibidad asin mga pagtiripon?

An mga aktibidad kan APEC panginot na pigpopondohan kan taunan na kontribusyon halì sa mga miyembro kainí, na mináabot sa US$5 milyon sa ngunyan. Piggagamit an mga kontribusyon na ini tanganing pondohan an sarong Sekretaryat sa Singapore asin iba-ibang mga proyekto na nagsusuporta sa mga katuyoháng pang-ekonomiya asin pangkomersiyo kan APEC. Nagtataó man an mga Miyembro nin boluntaryong kontribusyon na nagsusuporta sa mga proyektong nagpapadanay sa liberalisasyon kan komersiyo asin pamumuhunan kan APEC, asin pasilitasyon kan mga kamâwotan pati na an pagsimbag sa mga pangangaipo para sa pagtalubo kan kakayahan, lalo na kan mga miyembrong nag-uuswág pa saná an ekonomiya.

Apisar kan mga naipamidbid nang mga pagtiripon, pâno piggigibo an mga working level activities kan APEC?

Pigtatâwan nin giya kan mga APEC Senior Official halì sa 21 miyembro an mga APEC working level activity asin mga proyekto kaini. Pígpapatupád an mga aktibidad asin proyekto sa apát na halangkáw na komite: (1) Committee on Trade and Investment; (2) Senior Officials’ Meeting Committee; (4) Budget and Management Committee. An gabos na iba-ibang subkomite, grupo kan mga eksperto, mga working group, asin task force na nagsusuporta sa mga aktibidad asin proyektong pigpapamayohan kan mga nakakalangkáw na komite.

APEC SECRETARIAT

Ano an papel kan APEC Secretariat?

Nagtatrabaho an APEC Secretariat bilang sentrong mekanismong pansuporta sa proseso kan APEC. Trabaho kaining maggibo nin koordinasyon, teknikal na suporta, asin pagpapayo, kairiba na an administrasyon kan impormasyon, komunikasyon, tabang para sa publiko. Piggagampanan kan APEC Secretariat an papel kan sentrong tagapag-administrar kan proyekto, nag-aalalay sa mga miyembro sa págpalakáw kan iba-ibang proyektong pígpondohán kan APEC, asin sa pag-administrar kan taunan na badyet. Pigpapadanay kan APEC Secretariat an kakayahan na suportaran an mga reseach asin analisis na piggigibo kaiba an APEC Study Centres asin PECC bilang kahagadan kan APEC fora. Pigpapayuhan an APEC Secretariat nin sarong Ehekotibong Direktor, si Dr. Alan Bollard. An Ehekotibong Direktor an responsable sa mga APEC Senior Official sa paagi kan SOM Chair asin pig-aadministrar an sekretaryat según sa mga priyoridad na pigtakda kan SOM sa ngaran kan mga ministro. Tulóng taon an takdang termino para sa posisyon na Ehekotibong Direktor, asin bukás ini sa mga propesyonal na kandidato hali sa maski anong miyembrong nasyon kan APEC. Yaon an opisina kan APEC Secretariat sa University of Singapore.

The Philippines’ hosting of APEC 2015

Pigpreparár kan Foreign Service Institute sa pakikipágtabangán kan Department of Foreign Affairs
Disenyo kan Presidential Communications Development and Strategic Planning Office/APEC 2015 Strategic Communications Committee
Salin ng Komisyon sa Wikang Filipino
Deretsong-pagsadiri kan APEC 2015 Pilipinas

____________________

1 Ippei Yamazawa, Asia-Pacific Economic Cooperation (APEC): Challenges and Tasks for the Twenty-First Century (London: Routledge, 2000), 2-4.

2 Ibid.

3 Association of Southeast Asian Nations, “The ASEAN Declaration (Bangkok Declaration) Bangkok, 8 August 1967” http://www.asean.org/news/item/the-asean-declaration-bangkok-declaration (accessed January 10, 2014).

4 Pacific Islands Forum Secretariat, http://www.forumsec.org/pages.cfm/about-us/ (accessed January 10, 2014).

5 APEC Secretariat, APEC: Economic and Technical Cooperation, (October 2013)

6 Policy Support Unit of APEC Secretariat, APEC in Charts 2013. (October 2013)

7 Ibid.

8 APEC Policy Support Unit, APEC’s Bogor Goals Progress Report. (September 2012)

9 Policy Support Unit of APEC Secretariat, APEC in Charts 2013. (October 2013)

10 APEC’s Committee on Trade and Investment, CTI Annual Report to Ministers 2008. (December 2008)

11 APEC Policy Support Unit, APEC’s Achievements in Trade Facilitation 2007-2010: Final Assessment of the Second Trade Facilitation Action Plan (TFAP II). (January 2012)

12 APEC Secretariat, APEC: Economic and Technical Cooperation, (October 2013)

13 Soesastro, Hadi, “APEC’s Overall Goals and Objectives, Evolution and Current Status” in Feinberg, Richard (ed.) APEC as an institution: Multilateral Governance in the Asia-Pacific, (Singapore: Institute of Southeast Asian Studies, 2003)

14 Candelaria, Sedfrey, “The Legal Characterization of the Asia-Pacific Economic Cooperation and the Individual Action Plans in International Law” in Villacorta, Wilfredo (ed.) Coalition-Building and APEC, (Makati City: Philippine APEC Study Center Network (PASCN), 2001).

15 Feinberg, Richard and Ye Zhao, Assessing APEC’s Progress: Trade, Ecotech and Institutions, (Singapore: ISEAS, 2001)

16 Ibid.